German-Foreign-Policy

BERLİN/ANKARA Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier bugün sona erecek olan Türkiye ziyaretiyle Berlin’in Ankara’da nüfuz sahibi olabilmesi için olası yeni seçenekleri keşfetmeye çalışıyor. Zamanlamanın uygun olduğu düşünülüyor: Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, AKP’nin 31 Mart’taki yerel seçimlerde aldığı yenilginin ardından muhtemelen biraz zayıflamış olarak görülüyor; bazıları Batılı yatırımcılara taviz verilmesini umuyor. Steinmeier aynı zamanda İstanbul ve Ankara belediye başkanları da dahil olmak üzere muhalefet partisi CHP’nin önde gelen siyasetçileriyle ilişkilerini güçlendiriyor. CHP yükselişte; Berlin bunu en azından Türkiye’nin en büyük iki şehrinde kendi konumunu güçlendirmek için kullanmaya çalışıyor. Erdoğan yönetiminde ülke yeni bir bağımsızlık kazanmayı başardı, bu da örneğin bağımsızlık için çabalayan Türk savunma sanayindeki patlamada ve aynı zamanda Ankara’nın Ukrayna savaşında hala Batı’nın yanında yer almayı reddetmesi ve bunun yerine Moskova ile işbirliğine bağlı kalmasında kendini gösteriyor. Buna dayanarak Erdoğan, Steinmeier ile olası bir görüşme konusu olan Moskova ve Kiev arasında bir ateşkes sağlanması için çaba sarf ediyor.

Türk savunma sanayii
Türkiye’nin yeni bağımsızlık arayışındaki başarısı savunma sanayii ile örneklendirilebilir. Batı’nın silah ambargosu nedeniyle Ankara’nın kendi silah üretimini geliştirmeye başladığı 1980’lerdeki ilk başlangıçtan sonra, ülke şimdi giderek daha fazla yüksek teknolojili savunma teçhizatını kendi başına geliştirmeyi ve üretmeyi başarıyor. O zamandan beri yaklaşık 30 ülkeye ihraç edilen ve Suriye ve Libya’dan Güney Kafkasya ve Ukrayna’ya kadar çeşitli savaşlarda test edilen Bayraktar TB2 insansız hava araçları özellikle iyi biliniyor. Türk şirketleri aynı zamanda savaş tankları ve savaş helikopterleri de üretmektedir; ilk Türk hayalet jeti Şubat ayında ilk uçuşunu gerçekleştirmiştir. Türk Deniz Kuvvetleri, 10 Nisan 2023’te helikopterlerin, hafif askeri uçakların ve insansız hava araçlarının iniş kalkış yapabileceği ilk yerli uçak gemisi TCG Anadolu’yu hizmete aldı.[1] Uzmanlara göre, Türk savunma sanayii etrafında bir „inovasyon eko-sistemi“ oluşuyor ve bu da Türk sanayisine bir bütün olarak güçlü bir modernizasyon ivmesi kazandıracak.[2] Tüm bunlarla birlikte, Türkiye’nin Batılı silahların ithalatına olan bağımlılığı artık gözle görülür bir şekilde azalıyor.

Doğu ve Batı Arasında
Türkiye aynı zamanda dış politikada bağımsızlığını güçlendiriyor. NATO üyeliğini sürdürüyor ve Ukrayna’ya silah tedarik etmeye devam ediyor; Türk savunma şirketi Baykar, Bayraktar TB2’yi, hatta muhtemelen daha da geliştirilmiş TB3’ü üretmek için Ukrayna’da bir fabrika kurmaya bile başladı (german-foreign-policy.com’un haberine göre [3]). Ancak Ankara, Batı’nın Rusya’ya yönelik yaptırımlarına katılmıyor; bunun yerine Moskova ile işbirliğini genişletiyor. Örneğin, Türkiye Rus ham petrol ithalatını arttırdı ve Rusya’ya ihracatını yüzde 23,2 oranında arttırarak 2023 yılında yaklaşık 9,4 milyar ABD doları değerine yükseltmeyi başardı.[4] Ayrıca Moskova ile nükleer işbirliğini de sürdürüyor; Rus şirketi Rosatom’un Akdeniz kıyısındaki Akkuyu nükleer santralinden sonra Karadeniz kıyısındaki Sinop’ta ikinci bir nükleer santral inşa etme şansı yüksek. [5] ABD, Başkan Joe Biden’ın yeni yaptırım kararnamesiyle 2023’ün sonundan bu yana Rus-Türk ticaretinin bir kısmına zarar vermeyi ve her şeyden önce Türkiye’nin Rusya’ya ihracatını azaltmayı başarmış olsa da,[6] hem Ankara’da hem de Moskova’da yakın işbirliğini sürdürmeye yönelik siyasi irade hala mevcut.

Arabulucu olarak Ankara
Türkiye, Doğu ve Batı arasındaki konumunu ve buna bağlı olarak hem Rusya hem de Ukrayna ile işbirliği yapma kabiliyetini, Ukrayna savaşının başlamasından sadece birkaç gün sonra iki taraf arasındaki müzakereleri teşvik etmek için kullanmaya başladı. İstanbul’da 29 Mart 2022’de erken bir ateşkesi mümkün kılan bir bildiri üzerinde varılan anlaşma Batı tarafından önemli ölçüde sabote edildi (german-foreign-policy.com’un haberine göre [7]). Türkiye kısa süre sonra Ukrayna’nın tahıl ihracatının Karadeniz üzerinden yapılması için Temmuz 2022’den Temmuz 2023’e kadar sürecek bir anlaşmaya varmayı başardı. Rusya daha sonra Batı’nın Rus tahıl ve gübre ihracatını kolaylaştıracak taahhütleri yerine getirmemesi nedeniyle anlaşmayı feshetti. Kısa süre önce, 30 Mart 2024’te imzalanması gereken yeni bir anlaşmanın, Kiev’in gerekçe göstermeksizin kısa süre içinde onayını geri çekmesi nedeniyle başarısız olduğu açıklandı.[8] Ankara ateşkes arayışını sürdürüyor; son olarak Erdoğan 8 Mart’ta Rusya’nın da katılması gereken bir „barış zirvesi“ düzenlemeye hazır olduğunu açıkladı.[9] Ancak Ukrayna Devlet Başkanı Volodymyr Zelenskyi Türkiye’nin teklifini derhal reddetti.

Türk muhalefeti
Genel olarak Steinmeier’in Türkiye ziyareti, Erdoğan’ın AKP’sinin 31 Mart’taki yerel seçimlerde uğradığı yenilginin, cumhurbaşkanını dış politikasının en azından bazı bölümlerini „yeniden düzenlemeye“ sevk edip etmeyeceğini anlama çabası olarak görülüyor.[12] Bunun dışında Alman cumhurbaşkanı bu ziyareti öncelikle en önemli muhalefet partisi olan CHP ile ilişkileri güçlendirmek için kullanıyor. CHP yerel seçimleri kazandı; İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı görevi onaylanan Ekrem İmamoğlu, Türkiye’de bir sonraki cumhurbaşkanlığı seçimi için olası – ve umut verici – bir aday olarak görülüyor. Steinmeier ayrıca bugün Ankara Büyükşehir Belediye Başkanlığı da onaylanan Mansur Yavaş (CHP) ve CHP lideri Özgür Özel ile de görüşmek istiyor. CHP laik ve tarihsel olarak daha batıya dönük bir politikayı savunuyor. Steinmeier Ankara’da, bir CHP hükümetinin Batı ittifakına ne ölçüde uyum sağlayacağını daha fazla araştırmak isteyecektir. Gözlemciler biraz daha fazla açıklık beklese de, CHP’li bir cumhurbaşkanının Doğu ve Batı arasındaki konumlanmayla bağlantılı dış politika avantajlarından zorunlu olmadan vazgeçeceğini düşünmüyorlar. Mayıs 2023’teki cumhurbaşkanlığı seçimlerinden önce, dönemin CHP adayı Kemal Kılıçdaroğlu dış ve savunma politikasının „siyasi partilerin politikalarından bağımsız“ olduğunu açıkça ifade etmiştir.[13]
________________________________________________
(*) Bu makale German Foreign Policy portalinde 24,04.2024 tarihinde yayımlanmış bulunuyor:
https://www.german-foreign-policy.com/news/detail/9539
Bu portaldaki bilgiler, süper güç Almanya’nın ekonomik, siyasi ve askeri alanlardaki yeniden canlanma çabalarını sürekli olarak izleyen bir grup bağımsız yayıncı ve akademisyen tarafından derlenmektedir.
________________________________________________
[1] Tayfun Ozberk: Turkish Navy Welcomes Its New Flagship, TCG ANADOLU. navalnews.com 10.04.2023.
[2] Jens Bastian: Die Türkei auf dem Weg zum globalen Rüstungsexporteur. SWP-Aktuell 2024/A 05. Berlin, 01.02.2024.
[3] S. Dazu Rüstungsknotenpunkt Ukraine (II).
[4] Money transfers between Russia, Turkey close to standstill since start of year – newspaper. tass.com 16.01.2024.
[5] Türkiye seeks to deepen cooperation with Rosatom. hurriyetdailynews.com 26.03.2024.
[6] Can Sezer, Nevzat Devranoglu, Dmitry Zhdannikov: Exclusive: Turkish-Russian trade hit by fresh US sanctions threat. reuters.com 19.02.2024.
[7] S. dazu Kein Wille zum Waffenstillstand.
[8] Guy Faulconbridge, Tuvan Gumrukcu: Exclusive: Russia-Ukraine Black Sea shipping deal was almost reached last month, sources say. msn.com 15.04.2024.
[9] Erdogan Says Turkey Ready To Host Peace Talks As Zelenskiy Insists On Road Map First. rferl.org 08.03.2024.
[10] Gespräch mit Präsident Erdoğan. bundespraesident.de 17.11.2024.
[11] Hilmi Hacaloğlu, Ezel Sahinkaya: Turkey hosted Hamas leader amid growing criticism over inaction in Gaza. voanews.com 22.04.2024.
[12] Friederike Böge: 60 Kilo Döner für Istanbul. Frankfurter Allgemeine Zeitung 23.04.2024.
[13] State policies on foreign ties, security will be maintained: CHP leader. hurriyetdailynews.com 16.04.2023. S. dazu Wahlen in der Türkei.